Νόσος Alzheimer
Περιγραφή
Η νόσος Alzheimer αποτελεί τον κυριότερο εκπρόσωπο μιας ομάδας νευροεκφυλιστικών νοσημάτων που προκαλούν άνοια.
Είναι μια νευροεκφυλιστική πάθηση, η συχνότητα της οποίας αυξάνει σημαντικά στην τρίτη ηλικία, όμως οι παθολογικές βιολογικές διαδικασίες που τη χαρακτηρίζουν, έχουν ήδη ξεκινήσει αρκετά έτη πριν από την εμφάνιση των συμπτωμάτων.
Νευροψυχολογικό Προφίλ
Στη Νόσο Alzheimer λέμε πως έχουμε τα 4 "Α" : Αμνησία, Αφασία, Απραξία, Αγνωσία:
Η αμνησία αφορά τόσο τη πρόσφατη ή βραχυπρόθεσμη μνήμη (το μέρος όπου αποθηκεύονται οι πρόσφατες πληροφορίες ) όσο και τη μακροπρόθεσμη μνήμη η οποία προσβάλλεται στα τελευταία στάδια.
Η αφασία είναι η δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς για λεκτική έκφραση και κατανόηση του λόγου. Οι ασθενείς πολλές φορές δεν μπορούν να βρουν τη λέξη και να κατανομάσουν αντικείμενα, πολλές φορές το περιγράφουν, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να βρούν το όνομα της λέξης, χάνουν την έννοια, το συμβολισμό της λέξης.
Η απραξία είναι η αδυναμία ή ακόμα η ανικανότητα να ολοκληρώσουν ένα έργο ή πράξεις, ακόμα και για καθημερινές ασχολίες όπως είναι να φορέσουν τα ρούχα τους.
Η αγνωσία είναι η αδυναμία αναγνώρισης αντικειμένων και προσώπων.
Αντιμετώπιση και Πρόληψη
Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί θεραπεία για την άνοια. Οι εγκεκριμένη θεραπεία αποσκοπεί α) στη βελτίωση των συμπτωμάτων, β) στην επιβράδυνση της πορείας της ασθένειας και γ) στη θεραπεία των νευροψυχιατρικών συμπτωμάτων (συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους).
Οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις στην άνοια έρχονται να ενισχύσουν το θεραπευτικό αποτέλεσμα των διαθέσιμων φαρμάκων. Έχουν το πλεονέκτημα ότι δεν έχουν παρενέργειες και είναι ιδιαίτερα ευέλικτες γιατί προσαρμόζονται στις ανάγκες του κάθε ασθενή. Πραγματοποιούνται με τη μορφή ατομικών ή ομαδικών προγραμμάτων νοητικής ενδυνάμωσης και εφαρμόζονται με επιτυχία σε άτομα που πάσχουν από διαφορετικά είδη άνοιας. Τέλος, διαφοροποιούνται ως προς τη μορφή, τους στόχους, τα μέσα και το στάδιο της νόσου. Οι παρεμβάσεις αυτές στοχεύουν όχι μόνο στον ασθενή αλλά και στον φροντιστή μέσα από την παροχή ενημέρωσης, συμβουλευτικής και υποστήριξής του.
Περιγραφή
Η νόσος Alzheimer αποτελεί τον κυριότερο εκπρόσωπο μιας ομάδας νευροεκφυλιστικών νοσημάτων που προκαλούν άνοια.
Είναι μια νευροεκφυλιστική πάθηση, η συχνότητα της οποίας αυξάνει σημαντικά στην τρίτη ηλικία, όμως οι παθολογικές βιολογικές διαδικασίες που τη χαρακτηρίζουν, έχουν ήδη ξεκινήσει αρκετά έτη πριν από την εμφάνιση των συμπτωμάτων.
Νευροψυχολογικό Προφίλ
Στη Νόσο Alzheimer λέμε πως έχουμε τα 4 "Α" : Αμνησία, Αφασία, Απραξία, Αγνωσία:
Η αμνησία αφορά τόσο τη πρόσφατη ή βραχυπρόθεσμη μνήμη (το μέρος όπου αποθηκεύονται οι πρόσφατες πληροφορίες ) όσο και τη μακροπρόθεσμη μνήμη η οποία προσβάλλεται στα τελευταία στάδια.
Η αφασία είναι η δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς για λεκτική έκφραση και κατανόηση του λόγου. Οι ασθενείς πολλές φορές δεν μπορούν να βρουν τη λέξη και να κατανομάσουν αντικείμενα, πολλές φορές το περιγράφουν, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να βρούν το όνομα της λέξης, χάνουν την έννοια, το συμβολισμό της λέξης.
Η απραξία είναι η αδυναμία ή ακόμα η ανικανότητα να ολοκληρώσουν ένα έργο ή πράξεις, ακόμα και για καθημερινές ασχολίες όπως είναι να φορέσουν τα ρούχα τους.
Η αγνωσία είναι η αδυναμία αναγνώρισης αντικειμένων και προσώπων.
- Αρχικά συμπτώματα: έκπτωση μνήμης και άλλων νοητικών λειτουργιών. Προεξάρχον σύμπτωμα η έκπτωση της πρόσφατης μνήμης (π.χ. επανάληψη της ίδιας ερώτησης πολλές φορές).
- Διαταραχές προσανατολισμού: Στην Νόσο Alzheimer εμφανίζονται διαταραχές των οπτικοχωρικών δυνατοτήτων. Οι ασθενείς εμφανίζουν απώλεια προσανατολισμού, χάνονται εύκολα στον δρόμο, ακόμα και στην γειτονιά τους, ξεχνώντας το πώς έφτασαν στον προορισμό τους ή τον τρόπο για να γυρίσουν πίσω. Αυτή η απώλεια προσανατολισμού συνοδεύεται και από διαταραχές της αίσθησης του χρόνου.
- Προοδευτική μείωση της λειτουργικότητας. Δυσκολία στην εκτέλεση καθημερινών εργασιών. Όσοι υποφέρουν από την Νόσο Alzheimer μπορεί να δυσκολεύονται να κατανοήσουν και να εκτελέσουν καθημερινές ασχολίες, όπως π.χ. να χρησιμοποιήσουν το τηλέφωνο, να μαγειρέψουν, να γράψουν μια επιστολή, καθώς ξεχνάνε τα βήματα αυτών των διαδικασιών που φαίνονται τόσο απλές. Μειώνεται συνεπώς η λειτουργικότητά τους στις κοινωνικές σχέσεις, στη διαχείριση των οικονομικών τους, στη φροντίδα του εαυτού, στην οδήγηση κλπ.
- Διαταραχές συμπεριφοράς όπως επιθετικότητα, απάθεια, διαταραχές ύπνου και όρεξης.
Αντιμετώπιση και Πρόληψη
Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί θεραπεία για την άνοια. Οι εγκεκριμένη θεραπεία αποσκοπεί α) στη βελτίωση των συμπτωμάτων, β) στην επιβράδυνση της πορείας της ασθένειας και γ) στη θεραπεία των νευροψυχιατρικών συμπτωμάτων (συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους).
Οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις στην άνοια έρχονται να ενισχύσουν το θεραπευτικό αποτέλεσμα των διαθέσιμων φαρμάκων. Έχουν το πλεονέκτημα ότι δεν έχουν παρενέργειες και είναι ιδιαίτερα ευέλικτες γιατί προσαρμόζονται στις ανάγκες του κάθε ασθενή. Πραγματοποιούνται με τη μορφή ατομικών ή ομαδικών προγραμμάτων νοητικής ενδυνάμωσης και εφαρμόζονται με επιτυχία σε άτομα που πάσχουν από διαφορετικά είδη άνοιας. Τέλος, διαφοροποιούνται ως προς τη μορφή, τους στόχους, τα μέσα και το στάδιο της νόσου. Οι παρεμβάσεις αυτές στοχεύουν όχι μόνο στον ασθενή αλλά και στον φροντιστή μέσα από την παροχή ενημέρωσης, συμβουλευτικής και υποστήριξής του.
Νόσος Πάρκινσον
Περιγραφή
Ανήκει στην κατηγορία των κινητικών διαταραχών, εκείνων δηλαδή των παθολογικών καταστάσεων που οδηγούν είτε σε ανεπαρκή είτε αντίθετα σε υπερβολική κίνηση.
Κατά κανόνα είναι μια ασθένεια που εξαρτάται από την ηλικία, με ένα ηλικιακό εύρος μεταξύ 40-70 ετών, και συνήθης έναρξη μετά τα 60.
Νευροψυχολογικό Προφίλ
Τα κύρια συμπτώματα της νόσου είναι κινητικά και είναι ευρέως γνωστά ως «παρκινσονισμός» και δυσλειτουργία σε ανώτερες γνωστικές λειτουργίες. Ειδικά στα προχωρημένα στάδια της ασθένειας, μπορεί να εμφανιστεί και άνοια.
Κινητικά συμπτώματα
Τα συμπτώματα παρκινσονισμού είναι:
- Τρόμος ηρεμίας: Ρυθμικό τρέμουλο σε κατάσταση ηρεμίας, που μειώνεται με τις εκούσιες κινήσεις και σε κατάσταση ύπνου.
- Ακαμψία: Αντίσταση σε παθητικές κινήσεις, λόγω αυξημένου τόνου στους μυς και τις αρθρώσεις.
- Ακινησία/ Βραδυκινησία/ Υποκινησία: Γενική αδυναμία/ Δυσκολία εκτέλεσης των εκούσιων κινήσεων/ Δυσκολία έναρξη των κινήσεων, αντίστοιχα.
- Προβλήματα στάσης του σώματος και ισορροπίας: Εμφανίζεται σε όψιμα στάδια, συνήθως μετά από μια δεκαετία από την έναρξη τους νόσου. Οι ασθενείς υιοθετούν κυρίως μια σκυφτή στάση του σώματος, ενώ δύσκολη μπορεί να είναι και η έναρξη της βάδισης (φαινόμενο “freezing”). Τα βήματα είναι τυπικά μικρά και γίνονται με γοργό ρυθμό, σε μια προσπάθεια του ασθενή να διατηρήσει το κέντρο τους ισορροπίας του. Η φυσιολογική κίνηση του χεριού κατά τη βάδιση, έχει επιπλέον χαθεί
Μη κινητικά συμπτώματα
Οι ασθενείς με ΝΠ αναπτύσσουν άνοια σε προχωρημένο στάδιο της ασθένειας, η οποία ενδεχομένως να συνοδεύεται με παραισθήσεις. Στον συμπεριφορικό-συναισθηματικό τομέα, αποτελεί συχνό φαινόμενο οι ασθενείς με ΝΠ να εμφανίζουν κατάθλιψη, ανεξάρτητα από την εξέλιξη των κινητικών συμπτωμάτων. Μάλιστα, οι πρώτες εκδηλώσεις της νόσου έχουν, συνήθως, τη μορφή κόπωσης, δυσφορίας, ευερεθιστότητας ή κατάθλιψης Παρατηρείται, επίσης, έλλειψη ή μείωση των εκφράσεων στο πρόσωπο (“masked face”- «προσωπείο μάσκα»).
Αντιμετώπιση και Πρόληψη
Η γνωστική αποκατάσταση είναι μια υποσχόμενη θεραπεία για τη γνωστική εξασθένηση στη Νόσο Πάρκινσον καθώς υπάρχουν αποδείξεις ότι μπορεί να καθυστερήσει την εξέλιξη της νόσου σε άνοια προκαλώντας αλλαγές στον εγκέφαλο. Αυτό το εύρημα επιβεβαιώνει το φαινόμενο της εγκεφαλικής ευπλαστότητας που σχετίζεται με την γνωστική εξάσκηση σε νευροεκφυλιστικές νόσους. Εφόσον, μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν αποτελεσματικές φαρμακευτικές θεραπείες ως προς τη μείωση της γνωστικής δυλειτουργίας, οι θεραπευτικές στρατηγικές εστιάζουν πια στη γνωστική αποκατάσταση (Petersen et al., 2014). Αξίζει να σημειωθεί πως ο συνδυασμός γνωστικών παρεμβάσεων στους ασθενείς με ΝΠ και η ψυχοεκπαίδευση στους φροντιστές είχαν θετικά αποτελέσματα στην ποιότητα ζωής τόσο των ίδιων των ασθενών όσο και των φροντιστών (Α’ Campo et al., 2010).
Περιγραφή
Ανήκει στην κατηγορία των κινητικών διαταραχών, εκείνων δηλαδή των παθολογικών καταστάσεων που οδηγούν είτε σε ανεπαρκή είτε αντίθετα σε υπερβολική κίνηση.
Κατά κανόνα είναι μια ασθένεια που εξαρτάται από την ηλικία, με ένα ηλικιακό εύρος μεταξύ 40-70 ετών, και συνήθης έναρξη μετά τα 60.
Νευροψυχολογικό Προφίλ
Τα κύρια συμπτώματα της νόσου είναι κινητικά και είναι ευρέως γνωστά ως «παρκινσονισμός» και δυσλειτουργία σε ανώτερες γνωστικές λειτουργίες. Ειδικά στα προχωρημένα στάδια της ασθένειας, μπορεί να εμφανιστεί και άνοια.
Κινητικά συμπτώματα
Τα συμπτώματα παρκινσονισμού είναι:
- Τρόμος ηρεμίας: Ρυθμικό τρέμουλο σε κατάσταση ηρεμίας, που μειώνεται με τις εκούσιες κινήσεις και σε κατάσταση ύπνου.
- Ακαμψία: Αντίσταση σε παθητικές κινήσεις, λόγω αυξημένου τόνου στους μυς και τις αρθρώσεις.
- Ακινησία/ Βραδυκινησία/ Υποκινησία: Γενική αδυναμία/ Δυσκολία εκτέλεσης των εκούσιων κινήσεων/ Δυσκολία έναρξη των κινήσεων, αντίστοιχα.
- Προβλήματα στάσης του σώματος και ισορροπίας: Εμφανίζεται σε όψιμα στάδια, συνήθως μετά από μια δεκαετία από την έναρξη τους νόσου. Οι ασθενείς υιοθετούν κυρίως μια σκυφτή στάση του σώματος, ενώ δύσκολη μπορεί να είναι και η έναρξη της βάδισης (φαινόμενο “freezing”). Τα βήματα είναι τυπικά μικρά και γίνονται με γοργό ρυθμό, σε μια προσπάθεια του ασθενή να διατηρήσει το κέντρο τους ισορροπίας του. Η φυσιολογική κίνηση του χεριού κατά τη βάδιση, έχει επιπλέον χαθεί
Μη κινητικά συμπτώματα
Οι ασθενείς με ΝΠ αναπτύσσουν άνοια σε προχωρημένο στάδιο της ασθένειας, η οποία ενδεχομένως να συνοδεύεται με παραισθήσεις. Στον συμπεριφορικό-συναισθηματικό τομέα, αποτελεί συχνό φαινόμενο οι ασθενείς με ΝΠ να εμφανίζουν κατάθλιψη, ανεξάρτητα από την εξέλιξη των κινητικών συμπτωμάτων. Μάλιστα, οι πρώτες εκδηλώσεις της νόσου έχουν, συνήθως, τη μορφή κόπωσης, δυσφορίας, ευερεθιστότητας ή κατάθλιψης Παρατηρείται, επίσης, έλλειψη ή μείωση των εκφράσεων στο πρόσωπο (“masked face”- «προσωπείο μάσκα»).
Αντιμετώπιση και Πρόληψη
Η γνωστική αποκατάσταση είναι μια υποσχόμενη θεραπεία για τη γνωστική εξασθένηση στη Νόσο Πάρκινσον καθώς υπάρχουν αποδείξεις ότι μπορεί να καθυστερήσει την εξέλιξη της νόσου σε άνοια προκαλώντας αλλαγές στον εγκέφαλο. Αυτό το εύρημα επιβεβαιώνει το φαινόμενο της εγκεφαλικής ευπλαστότητας που σχετίζεται με την γνωστική εξάσκηση σε νευροεκφυλιστικές νόσους. Εφόσον, μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν αποτελεσματικές φαρμακευτικές θεραπείες ως προς τη μείωση της γνωστικής δυλειτουργίας, οι θεραπευτικές στρατηγικές εστιάζουν πια στη γνωστική αποκατάσταση (Petersen et al., 2014). Αξίζει να σημειωθεί πως ο συνδυασμός γνωστικών παρεμβάσεων στους ασθενείς με ΝΠ και η ψυχοεκπαίδευση στους φροντιστές είχαν θετικά αποτελέσματα στην ποιότητα ζωής τόσο των ίδιων των ασθενών όσο και των φροντιστών (Α’ Campo et al., 2010).
Αγγειακή Άνοια
Περιγραφή
Πρόκειται για νόσο των αγγείων. Η αγγειακή άνοια μπορεί να οφείλεται σε αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια (ΑΕΕ), ισχαιμικά ή αιμορραγικά. Επιπλέον είναι πιθανό να προέρχεται από υποκλινικές αγγειακές αλλοιώσεις του εγκεφάλου. Καθώς ο άνθρωπος γερνά εμφανίζει διάφορες αγγειακού τύπου παθολογίες, όπως εκφύλιση της λευκής ουσίας.
Η αγγειακή άνοια αποτελεί τη δεύτερη πιο κοινή μορφή άνοιας παγκοσμίως μετά τη νόσο Alzheimer και εμφανίζεται συνήθως σε άτομα άνω των 65 ετών.
Νευροψυχολογικό Προφίλ
Η κλινική εικόνα των ασθενών με αγγειακή νοητική διαταραχή μπορεί να συνδεθεί με το μέγεθος και το σημείο της υποκείμενης παθολογίας. Αν υπάρχει ΑΕΕ, το σημείο, ο αριθμός και το μέγεθός του/των καθορίζουν το πρότυπο και την έκταση των νοητικών ελλειμμάτων και των αλλαγών στη συμπεριφορά.
Το τυπικό προφίλ της αγγειακής άνοιας χαρακτηρίζεται από:
Σε αντίθεση με τη Νόσο Alzheimer, τα προεξάρχοντα συμπτώματα της αγγειακής άνοιας αφορούν την επιβραδυμένη σκέψη και τις δυσκολίες επίλυσης προβλημάτων παρά την απώλεια μνήμης.
Αντιμετώπιση και Πρόληψη
Οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις συστήνονται ως πρώτη γραμμή αντιμετώπισης των συμπτωμάτων που εκδηλώνονται στο πλαίσιο της κλινικής εικόνας της αγγειακής άνοιας και των υπόλοιπων ανοιών. Πλήθος τεχνικών μπορούν να εφαμοστούν για την αντιμετώπιση των γνωστικών αλλαγών σε ασθενείς με άνοια: από την κλασική γνωστική και ψυχολογική θεραπεία ως την πιο εξελιγμένη θεραπεία γνωστικής διέγερσης (cognitive stimulation therapy), η οποία περιλαμβάνει διάφορες δραστηριότητες νοητικά απαιτητικές με σκοπό την αποκατάσταση των γνωστικών ικανοτήτων που πλήττονται.
Περιγραφή
Πρόκειται για νόσο των αγγείων. Η αγγειακή άνοια μπορεί να οφείλεται σε αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια (ΑΕΕ), ισχαιμικά ή αιμορραγικά. Επιπλέον είναι πιθανό να προέρχεται από υποκλινικές αγγειακές αλλοιώσεις του εγκεφάλου. Καθώς ο άνθρωπος γερνά εμφανίζει διάφορες αγγειακού τύπου παθολογίες, όπως εκφύλιση της λευκής ουσίας.
Η αγγειακή άνοια αποτελεί τη δεύτερη πιο κοινή μορφή άνοιας παγκοσμίως μετά τη νόσο Alzheimer και εμφανίζεται συνήθως σε άτομα άνω των 65 ετών.
Νευροψυχολογικό Προφίλ
Η κλινική εικόνα των ασθενών με αγγειακή νοητική διαταραχή μπορεί να συνδεθεί με το μέγεθος και το σημείο της υποκείμενης παθολογίας. Αν υπάρχει ΑΕΕ, το σημείο, ο αριθμός και το μέγεθός του/των καθορίζουν το πρότυπο και την έκταση των νοητικών ελλειμμάτων και των αλλαγών στη συμπεριφορά.
Το τυπικό προφίλ της αγγειακής άνοιας χαρακτηρίζεται από:
- Σύγχυση
- Δυσκολίες στη διατήρηση της προσοχής και συγκέντρωσης
- Μειωμένη ικανότητα να οργανώσει τις σκέψεις ή τις πράξεις
- Μειωμένη ικανότητα να αναλύσει μια κατάσταση και να αναπτύξει ένα σχέδιο δράσης
- Επιβραδυμένη σκέψη
- Δυσκολίες να αποφασίσει τι θα κάνει μετά
- Προβλήματα με την μνήμη
- Κινητική ανησυχία
- Ασταθές βάδισμα
- Επείγουσα ή συχνή ανάγκη για ούρηση και ακρατεια ούρων
- Κατάθλιψη ή απάθεια
Σε αντίθεση με τη Νόσο Alzheimer, τα προεξάρχοντα συμπτώματα της αγγειακής άνοιας αφορούν την επιβραδυμένη σκέψη και τις δυσκολίες επίλυσης προβλημάτων παρά την απώλεια μνήμης.
Αντιμετώπιση και Πρόληψη
Οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις συστήνονται ως πρώτη γραμμή αντιμετώπισης των συμπτωμάτων που εκδηλώνονται στο πλαίσιο της κλινικής εικόνας της αγγειακής άνοιας και των υπόλοιπων ανοιών. Πλήθος τεχνικών μπορούν να εφαμοστούν για την αντιμετώπιση των γνωστικών αλλαγών σε ασθενείς με άνοια: από την κλασική γνωστική και ψυχολογική θεραπεία ως την πιο εξελιγμένη θεραπεία γνωστικής διέγερσης (cognitive stimulation therapy), η οποία περιλαμβάνει διάφορες δραστηριότητες νοητικά απαιτητικές με σκοπό την αποκατάσταση των γνωστικών ικανοτήτων που πλήττονται.
Μετωποκροταφικές Άνοιες
Περιγραφή
Αντιπροσωπεύει μια ετερογενή ομάδα διαταραχών με ποικίλες νοητικές – συμπεριφορικές – ψυχιατρικές εκδηλώσεις, που έχουν κοινή παθολογία εντοπισμένη στον μετωπιαίο και τον κροταφικό λοβό. Είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας μετά τη νόσο Alzheimer σε ηλικίες κάτω των 65 ετών. Συνήθως ξεκινάει ύπουλα και νωρίτερα από τη νόσο Alzheimer. Χαρακτηρίζεται από αλλαγές στην προσωπικότητα, συμπεριφορά και συναίσθημα. Περίπου 50% των ασθενών έχουν οικογενειακό ιστορικό.
Η μετωποκροταφική άνοια (ΜΚΑ) διακρίνεται στους εξής τύπους ανάλογα με την εντόπιση της εκφύλισης στον εγκέφαλο:
Νευροψυχολογικό Προφίλ
Ανάλογα με τον τύπο της Μετωποκροταφικής Άνοιας εμφανίζονται διαφορετικά σημεία και συμπτώματα στους ασθενείς.
Στον Μετωπιαίο/Συμπεριφορικό Τύπο τα πρώτα σημεία που εμφανίζονται αντιστοιχούν σε αλλαγές στην προσωπικότητα ή τη συμπεριφορά του ασθενούς. Τα πιο συχνά σημεία είναι η άρση αναστολών, η μη προσαρμοστική συμπεριφορά, η παρορμητικότητα, η απάθεια, η αδράνεια και η μειωμένη ανταπόκριση στις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων. Επιπλέον, οι ασθενείς εμφανίζουν στερεοτυπική και καταναγκαστική συμπεριφορά (επαναλαμβανόμενες κινήσεις, στερεοτυπικό λόγο ή τελετουργικές συμπεριφορές). Στους ασθενείς Μετωπιαίου Τύπου υπάρχουν επίσης αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, αυξάνεται η κατανάλωση αλκοόλ και τσιγάρων και υπάρχει μία τάση να βάζουν αντικείμενα στο στόμα τους. Επιπλέον, εμφανίζονται ελλείμματα στις εκτελεστικές λειτουργίες ενώ η μνήμη επεισοδίων και οι οπτικοχωρικές ικανότητες παραμένουν σχετικά ανεπηρέαστες, ειδικά τα δύο πρώτα χρόνια από την έναρξη της νόσου. Ωστόσο, στην πορεία της νόσου ίσως εμφανιστούν μνημονικά ελλείμματα στην ανάκληση ή την χρονική σειρά γεγονότων.
Στον τύπο της Σημασιολογικής Άνοιας επηρεάζεται η σημασιολογική γνώση και μνήμη. Οι ασθενείς εμφανίζουν δυσχέρεια στη λεκτική κατανόηση, τη λεκτική αναγνώριση και την κατονομασία ενώ ο λόγος τους παραμένει ρέων και χωρίς δυσαρθρία. Επίσης, συχνά εμφανίζεται οπτική αγνωσία για αντικείμενα και πρόσωπα.
Στην Προϊούσα μη- ρέουσα αφασία, οι ασθενείς παρουσιάζουν δυσχέρεια στον προφορικό και το γραπτό λόγο, κάνοντας φωνολογικά και γραμματικά λάθη. Ο λόγος τους είναι μη ρέων και συχνά έχουν δυσαρθρία. Η κατανόηση των λέξεων δεν επηρεάζεται.
Αντιμετώπιση και Πρόληψη
Οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν την εκπαίδευση και τη συμβουλευτική των φροντιστών και της οικογένειας ενώ παράλληλα οι ασθενείς ωφελούνται από προγράμματα αποκατάστασης του λόγου και γνωστικής ενδυνάμωσης. Οι θεραπείες έχουν επιπλέον στόχο τη χρήση των άθικτων ικανοτήτων του ατόμου με σκοπό τη βελτίωση της καθημερινότητας και συμβίωσης με την οικογένεια και τους φροντιστές.
Περιγραφή
Αντιπροσωπεύει μια ετερογενή ομάδα διαταραχών με ποικίλες νοητικές – συμπεριφορικές – ψυχιατρικές εκδηλώσεις, που έχουν κοινή παθολογία εντοπισμένη στον μετωπιαίο και τον κροταφικό λοβό. Είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας μετά τη νόσο Alzheimer σε ηλικίες κάτω των 65 ετών. Συνήθως ξεκινάει ύπουλα και νωρίτερα από τη νόσο Alzheimer. Χαρακτηρίζεται από αλλαγές στην προσωπικότητα, συμπεριφορά και συναίσθημα. Περίπου 50% των ασθενών έχουν οικογενειακό ιστορικό.
Η μετωποκροταφική άνοια (ΜΚΑ) διακρίνεται στους εξής τύπους ανάλογα με την εντόπιση της εκφύλισης στον εγκέφαλο:
- Μετωπιαίος/ Συμπεριφορικός τύπος: 56% των περιπτώσεων ΜΚΑ
- Πρωτοπαθής προϊούσα αφασία:
- Σημασιολογική Άνοια: 20% των περιπτώσεων
- Προϊούσα μη- ρέουσα αφασία: 25% των περιπτώσεων
Νευροψυχολογικό Προφίλ
Ανάλογα με τον τύπο της Μετωποκροταφικής Άνοιας εμφανίζονται διαφορετικά σημεία και συμπτώματα στους ασθενείς.
Στον Μετωπιαίο/Συμπεριφορικό Τύπο τα πρώτα σημεία που εμφανίζονται αντιστοιχούν σε αλλαγές στην προσωπικότητα ή τη συμπεριφορά του ασθενούς. Τα πιο συχνά σημεία είναι η άρση αναστολών, η μη προσαρμοστική συμπεριφορά, η παρορμητικότητα, η απάθεια, η αδράνεια και η μειωμένη ανταπόκριση στις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων. Επιπλέον, οι ασθενείς εμφανίζουν στερεοτυπική και καταναγκαστική συμπεριφορά (επαναλαμβανόμενες κινήσεις, στερεοτυπικό λόγο ή τελετουργικές συμπεριφορές). Στους ασθενείς Μετωπιαίου Τύπου υπάρχουν επίσης αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, αυξάνεται η κατανάλωση αλκοόλ και τσιγάρων και υπάρχει μία τάση να βάζουν αντικείμενα στο στόμα τους. Επιπλέον, εμφανίζονται ελλείμματα στις εκτελεστικές λειτουργίες ενώ η μνήμη επεισοδίων και οι οπτικοχωρικές ικανότητες παραμένουν σχετικά ανεπηρέαστες, ειδικά τα δύο πρώτα χρόνια από την έναρξη της νόσου. Ωστόσο, στην πορεία της νόσου ίσως εμφανιστούν μνημονικά ελλείμματα στην ανάκληση ή την χρονική σειρά γεγονότων.
Στον τύπο της Σημασιολογικής Άνοιας επηρεάζεται η σημασιολογική γνώση και μνήμη. Οι ασθενείς εμφανίζουν δυσχέρεια στη λεκτική κατανόηση, τη λεκτική αναγνώριση και την κατονομασία ενώ ο λόγος τους παραμένει ρέων και χωρίς δυσαρθρία. Επίσης, συχνά εμφανίζεται οπτική αγνωσία για αντικείμενα και πρόσωπα.
Στην Προϊούσα μη- ρέουσα αφασία, οι ασθενείς παρουσιάζουν δυσχέρεια στον προφορικό και το γραπτό λόγο, κάνοντας φωνολογικά και γραμματικά λάθη. Ο λόγος τους είναι μη ρέων και συχνά έχουν δυσαρθρία. Η κατανόηση των λέξεων δεν επηρεάζεται.
Αντιμετώπιση και Πρόληψη
Οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν την εκπαίδευση και τη συμβουλευτική των φροντιστών και της οικογένειας ενώ παράλληλα οι ασθενείς ωφελούνται από προγράμματα αποκατάστασης του λόγου και γνωστικής ενδυνάμωσης. Οι θεραπείες έχουν επιπλέον στόχο τη χρήση των άθικτων ικανοτήτων του ατόμου με σκοπό τη βελτίωση της καθημερινότητας και συμβίωσης με την οικογένεια και τους φροντιστές.
Ήπια Γνωστική Εξασθένηση (ή ήπια νευρογνωστική διαταραχή)
Περιγραφή
Η Ήπια Γνωστική Εξασθένηση (ΗΓΕ) αποτελείται ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από γνωστικές αλλαγές, μικρότερες σε σχέση με την άνοια αλλά ανιχνεύσιμες από το ίδιο το άτομο και το οικείο του περιβάλλον, οι οποίες όμως δεν επηρεάζουν την ικανότητά του να ανταπεξέλθεται στις καθημερινές του δραστηριότητες.
Αν και από πολλούς θεωρείται ως ένα πρόδρομο στάδιο της άνοιας, δεν είναι βέβαιο πως η ΗΓΕ θα εξελιχθεί σε άνοια.
Νευροψυχολογικό Προφίλ
Ο εγκέφαλος όπως και το σώμα αλλάζει καθώς γερνάμε. Πολλοί άνθρωποι παρατηρούν σταδιακά ότι ξεχνάνε περισσότερο, ότι τους χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να σκεφτούν ή να θυμηθούν το όνομα ενός προσώπου.
Τα προβλήματα αυτά ενδέχεται να είναι μεγαλύτερα από αυτό που αναμένεται για την ηλικία και τη μόρφωση του ατόμου και να υποδεικνύουν μια πιθανή ΗΓΕ. Πιο αναλυτικά, τα άτομα με ΗΓΕ μπορεί να βιώνουν τα παρακάτω:
Αντιμετώπιση και Πρόληψη
Η πορεία της ΗΓΕ παρουσιάζει μεγάλη ετερογένεια καθώς κάποιοι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν σταθεροποίηση των συμπτωμάτων τους για αρκετά χρόνια ενώ άλλοι ενδέχεται να εμφανίσουν νόσο Alzheimer ή κάποια άλλη μορφή άνοιας.
Έχει βρεθεί πως οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις στην ΗΓΕ έχουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα ως προς τον αντίκτυπο που έχουν οι γνωστικές αλλαγές στη ζωή των ασθενών με αρχόμενα γνωστικά ελλείμματα (βλέπε ανασκόπηση Rodakowsky et al., 2015).
Στις μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις κατάλληλες για την ΗΓΕ περιλαμβάνονται η νοητική ενδυνάμωση, ψυχοθεραπεία, εργοθεραπεία, θεραπείες τέχνης, και άλλες παρεμβάσεις με τη χρήση νέων τεχνολογιών (serious games, exergames κ.ά.), οι οποίες στοχεύουν στην κινητοποίηση των συμμετεχόντων και στη διατήρηση των δεξιοτήτων και των επικοινωνιακών τους ικανοτήτων. Παράλληλα συστήνονται κατάλληλα προγράμματα υποστήριξης και εκπαίδευσης των φροντιστών.
Ειναι πολύ σημαντικό οι άνθρωποι που βιώνουν γνωστικές αλλαγές να αναζητήσουν βοήθεια όσο το δυνατόν πιο σύντομα τόσο για να λάβουν μια διάγνωση όσο και θεραπεία. Ειδικότερα για τους ασθενείς με διάγνωση ΗΓΕ, συστήνεται να γίνεται εξέταση των γνωστικών τους λειτουργιών κάθε 6 μήνες ώστε να παρακολουθείται η πορεία τους.
Περιγραφή
Η Ήπια Γνωστική Εξασθένηση (ΗΓΕ) αποτελείται ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από γνωστικές αλλαγές, μικρότερες σε σχέση με την άνοια αλλά ανιχνεύσιμες από το ίδιο το άτομο και το οικείο του περιβάλλον, οι οποίες όμως δεν επηρεάζουν την ικανότητά του να ανταπεξέλθεται στις καθημερινές του δραστηριότητες.
Αν και από πολλούς θεωρείται ως ένα πρόδρομο στάδιο της άνοιας, δεν είναι βέβαιο πως η ΗΓΕ θα εξελιχθεί σε άνοια.
Νευροψυχολογικό Προφίλ
Ο εγκέφαλος όπως και το σώμα αλλάζει καθώς γερνάμε. Πολλοί άνθρωποι παρατηρούν σταδιακά ότι ξεχνάνε περισσότερο, ότι τους χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να σκεφτούν ή να θυμηθούν το όνομα ενός προσώπου.
Τα προβλήματα αυτά ενδέχεται να είναι μεγαλύτερα από αυτό που αναμένεται για την ηλικία και τη μόρφωση του ατόμου και να υποδεικνύουν μια πιθανή ΗΓΕ. Πιο αναλυτικά, τα άτομα με ΗΓΕ μπορεί να βιώνουν τα παρακάτω:
- Ξεχνάνε πράγματα, γεγονότα, ραντεβού ή σημαντικές κοινωνικές εκδηλώσεις πιο συχνά.
- Χάνουν τον ειρμό των σκέψεών τους ή τον νόημα μια συζήτησης, ενός βιβλίου, μιας ταινίας.
- Νιώθουν να πνίγονται και να πελαγώνουν όταν χρειάζεται να πάρουν αποφάσεις ή να σχεδιάσουν μια δραστηριότητα ή να κατανοήσουν οδηγίες.
- Αρχίζουν να δυσκολεύονται να προσανατολιστούν σε οικεία περιβάλλοντα.
- Εμφανίζουν μεγαλύτερη παρορμητικότητα και κακή κριτική ικανότητα.
- Επίσης, μπορεί να νιώθουν άγχος, ευερεθιστότητα, επιθετικότητα, απάθεια ή κατάθλιψη.
Αντιμετώπιση και Πρόληψη
Η πορεία της ΗΓΕ παρουσιάζει μεγάλη ετερογένεια καθώς κάποιοι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν σταθεροποίηση των συμπτωμάτων τους για αρκετά χρόνια ενώ άλλοι ενδέχεται να εμφανίσουν νόσο Alzheimer ή κάποια άλλη μορφή άνοιας.
Έχει βρεθεί πως οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις στην ΗΓΕ έχουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα ως προς τον αντίκτυπο που έχουν οι γνωστικές αλλαγές στη ζωή των ασθενών με αρχόμενα γνωστικά ελλείμματα (βλέπε ανασκόπηση Rodakowsky et al., 2015).
Στις μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις κατάλληλες για την ΗΓΕ περιλαμβάνονται η νοητική ενδυνάμωση, ψυχοθεραπεία, εργοθεραπεία, θεραπείες τέχνης, και άλλες παρεμβάσεις με τη χρήση νέων τεχνολογιών (serious games, exergames κ.ά.), οι οποίες στοχεύουν στην κινητοποίηση των συμμετεχόντων και στη διατήρηση των δεξιοτήτων και των επικοινωνιακών τους ικανοτήτων. Παράλληλα συστήνονται κατάλληλα προγράμματα υποστήριξης και εκπαίδευσης των φροντιστών.
Ειναι πολύ σημαντικό οι άνθρωποι που βιώνουν γνωστικές αλλαγές να αναζητήσουν βοήθεια όσο το δυνατόν πιο σύντομα τόσο για να λάβουν μια διάγνωση όσο και θεραπεία. Ειδικότερα για τους ασθενείς με διάγνωση ΗΓΕ, συστήνεται να γίνεται εξέταση των γνωστικών τους λειτουργιών κάθε 6 μήνες ώστε να παρακολουθείται η πορεία τους.
Διεύθυνση
|
|
